Phiếm:
Sức khoẻ không cho phép
Trong thân thể chúng ta có một vị thần tên là Sức Khoẻ. Vị thần này trông coi định đoạt sự khoẻ mạnh ốm đau bệnh hoạn sống chết của con người. Thần Sức Khoẻ tuy vô hình vô tướng vô sắc vô thanh, nhưng quyền lực vô địch vô song vô tiền khoáng hậu và thêm nữa là rất nghiêm nghị khó tánh. Tất cả mọi người trên thế gian này, từ vua chúa đến dân đen, từ tổng thống đến phó thường dân, từ giáo chủ đến tín đồ, từ cường quốc văn minh đến các bộ lạc hoang dã đều phải nhất nhất tuân theo sự chỉ huy và mệnh lệnh của vị thần đó. Mọi chuyện sinh tử, an vui sầu não, hạnh phúc khổ đau của con người đều do thần Sức Khoẻ quyết định. Thần cho tung tăng bay nhẩy thì được bay nhẩy tung tăng. Thần bắt ốm o lê lết thì cũng đành phải lê lết ốm o. Ai vô tình hay cố ý cả gan cãi lệnh của thần thì coi chừng, từ ngắc ngoải đến bị thương, từ liệt giường đến bó chiếu là chuyện khó tránh khỏi.
Tất nhiên như những vị thần khác, thần Sức Khoẻ được con người hết sức kính trọng và nể sợ. Tuy không tạc tượng vẽ tranh hương đèn hoa trái cơm canh trà rượu để tôn thờ nhưng trong tâm trí con người luôn đau đáu nghĩ đến và cố gắng làm những điều cần thiết cho thần vừa lòng, gọi nôm na là giữ gìn sức khoẻ, tức là chăm lo gìn giữ thần sao cho thần luôn vui khoẻ. Trừ trẻ con "điếc không sợ súng", chưa ý thức được oai lực của thần, cần thường xuyên có người lớn canh chừng nhắc nhở, còn kẻ trưởng thành không ai bảo ai đều biết thần Sức Khoẻ muốn gì và ghét điều gì. Ai cũng ráng làm theo đúng những mệnh lệnh và lời răn đe bất thành văn của thần, đồng thời săn sóc cung phụng cho thần được vui được "khoẻ"! Ai bê bối lơ là không nghe lời thần, không lo cho thần để thần phải ể mình khó chịu, nóng sốt nhức đầu, hắt hơi sổ mũi, va vấp ngã té, ma dẫn lối quỷ đưa đường tự tìm những chốn đoạn trường mà chui vào, hay ba cao bốn thấp, đường mỡ máu men số đo vô trật tự ngoài vòng kiểm soát gì đó mà không hay không biết - thật hoặc vờ - thì vất vả đến nơi. Lúc ấy con người chẳng còn làm được công chuyện gì. Tất cả mọi việc đều phải ngừng lại để lo hầu hạ chăm chút, năn nỉ ỉ ôi, hứa trời hứa đất, cúng gà cúng lợn, xin thần Sức Khoẻ thôi hành hạ và nương tay "tha tội chết" cho mà nhờ.
Ai may mắn phận dày đức lớn thì sau vài ngày hay một tuần thần nguôi giận tha cho, được lành lặn khoẻ mạnh lại như cũ, hú hồn! Ai vô phúc, đức mỏng phận chuồn, không may thần nổi trận lôi đình, giận dỗi làm mình làm mẩy dài lâu, sai lính đóng cổng cài then cho xuân chẳng sang mà hạ cũng khỏi tới. Lại truyền lệnh cấm cửa khổ chủ không cho vào hầu hạ cúng bái lạy lục xin xỏ gì cả để thần... nuôi bệnh cho bõ ghét thì thôi rồi, vất vả đến nơi tiêu điều đến chốn. Những người này phải chịu sự trừng phạt rất đáng sợ. Nhẹ thì một vài tháng hao tiền tốn của hại sức mệt thân. Vừa thì cả năm vào nhà thương ra phòng khám, trình diện bác sĩ như đi chợ, đối mặt bác bần như chú cuội đối hằng nga, thuốc thang xông hơi cạo gió như cơm bữa. Xúi quẩy hơn nữa là trường hợp thần bắt nằm liệt giường, máy móc dây nhợ kim ống gắn nhét đâm chích đầy người, sau đó mang luôn một hay hai chứng bệnh kinh niên hoặc tàn tật ngồi xe lăn cho đến hết đời.
Bởi thần Sức Khoẻ quyền uy đáng sợ vậy nên khi gặp nhau việc đầu tiên của mọi người là nhận xét ngay tình trạng sức khoẻ của nhau đồng thời lựa lời thăm hỏi. Nếu người đối diện lộ rõ nét đau ốm bệnh hoạn thì không cần phải kiêng dè gì, cứ tự nhiên hỏi thăm an ủi, mách phương cứu chữa. Còn nếu trông họ khoẻ mạnh vui vẻ thì mừng cho họ nhưng phải khen cho khéo để tránh máy động tâm linh đến thần. Thần vốn cũng có tính quan liêu hách dịch, thích ra oai đe nẹt, lại ưa đố kỵ. Thấy kẻ nào không biết e sợ thần, lôi chữ "khoẻ" ra phát ngôn vô tội vạ là phạm huý thần, phải mau mau trừng phạt cho biết oai thần cái đã rồi tính sau. Bởi vậy đại khái câu thăm hỏi sức khoẻ tiêu biểu cẩn trọng nhất trên cửa miệng mọi người nên là, "Nói trộm vía (thần), dạo này nom bạn/anh/chị tươi ra đấy", hay "Nói trộm vía, dạo này thấy ông/bà/bác trông có da có thịt hơn trước đấy". Ấy là phải tránh nhắc đến chữ "khoẻ" để không phạm huý và phải nói nhỏ nói khẽ thôi để thần... không nghe thấy. Về phía người được hỏi thăm nếu cũng thuộc thành phần có niềm tin kính cẩn tuyệt đối vào các đấng quyền uy vô hình, khi nghe câu khen trên thì sẽ e dè trả lời rằng: "Cám ơn bạn/anh/chị, nói trộm vía (thần), trong người tôi tạm không đến nỗi nào", hoặc "Vâng, cám ơn ông/bà/bác, nói trộm vía, cũng may nhờ phúc đức tổ tiên ông bà dạo gần đây tôi có ăn uống lại được".
Phải nói trộm vía (ở đây xin hiểu là vía thần, không phải vía người) vì sợ thần nghe thấy hay biết được sẽ nổi cơn thịnh nộ. Cũng không được nói đến tiếng "khoẻ" mà chỉ dám nhận là trong người mình tạm không đến nỗi nào, là nhờ phúc đức tổ tiên ông bà để lại. Vì nếu nói một cách mạnh miệng tự tin rằng mình khoẻ, tức là đã cả gan phạm huý của thần và đã tự phụ không coi thần Sức Khoẻ ra kí lô nào, tự cho mình khoẻ mạnh là do cơ thể mình có năng lực tự nhiên chứ không có thần bà nào ban cho hết. Với tội trạng đó thì rất có thể chỉ nay mai thôi là sẽ bị ốm đau bệnh tật ngay. Họ đã trải nghiệm chuyện đó nhiều lần và tin là mình bị thần Sức Khoẻ trừng phạt vì tội khinh suất phạm huý và không lễ độ khiêm tốn. Ngay cả khi tự thấy trong người khoe khoẻ một chút muốn làm chuyện gì đó họ cũng e dè, chỉ âm thầm sinh hoạt rất nhẹ nhàng đơn giản để mong cái sự khoe khoẻ đó kéo dài lâu lâu một chút.
Có người bị thần Sức Khoẻ canh coi xét nét bắt tình bắt tội đến độ cứ mỗi khi có ai vô tình mở miệng khen dạo này thấy hồng hào tươi nhuận ra thì y như rằng ngay sau đó đổ bệnh đau ốm không ăn uống gì được cả tháng trời. Sự linh quái đó của thần khiến khổ chủ phải dặn trước bạn bè thân quyến là gặp nhau xin đừng khen tặng gì về sức khoẻ của nhau hết. Gặp nhau xin cứ làm ngơ! Nhìn nhau ánh mắt ngập bờ thương yêu là được rồi.
Những người có con nhỏ cũng có kinh nghiệm con mình đang khoẻ mạnh ăn ngon ngủ yên chợt chỉ vì một câu khen vô tình của bà hàng xóm: "Ô chao ôi, cháu cưng của anh/chị sao mà xinh đẹp hồng hào khoẻ mạnh thế. Anh/chị khéo nuôi thật!" là y như rằng thằng bé qua hôm sau tự nhiên nóng sốt quạu quọ bỏ ăn đến mấy bữa. Cực chẳng đã, cha mẹ cháu phải kéo riêng bà bạn ra dặn rằng lần sau xin đừng khen gì thằng nhỏ nữa. Nếu có buột miệng nói với nó thì tránh nói những chữ "khoẻ mạnh, xinh đẹp". Bà hàng xóm bí thế nhưng cũng lanh trí nghĩ ra câu khen đem áp dụng ngay: "Thằng nhỏ cái má phính phính trông sao mà... dễ ghét quá đi! Cho dì hun một cái nào". Cha mẹ đứa bé ngoài mặt bình tĩnh nhưng trong lòng vẫn hơi run.
Sự bẳn tính đố kỵ, thích làm khổ con người của thần Sức Khoẻ cũng tựa như ông trời đố kỵ người đẹp trong câu "Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen"của cụ Nguyễn Du. Nhưng ở đây là thần Sức Khoẻ ghen ghét người khoẻ mạnh (mà nếu không khiêm tốn hay khoe lại càng bị đố kỵ mạnh). Kẻ nào hay khoe mình khoẻ thì thần Sức Khoẻ canh me hành hạ một trận lên bờ xuống ruộng cho chừa cái tánh tự phụ hay khoe đó! Tựa như ai có của mà khoe của thì thể nào cũng có ngày của đội nón ra đi không lời từ ly, không cả cái bắt tay bịn rịn lưu luyến. Bởi, có sức, có tài, có của hay có bất cứ cái gì hay, tốt, quý, có giá trị thì đừng đem ra phô trương mới còn lâu dài.
Của đáng tội, thật ra thì không phải cứ khiêm hạ kiêng cữ, cẩn trọng câu nói, không dám đá động đến cái vía của thần mà thần tha cho, không hành hạ này nọ. Chuyện ốm đau bệnh hoạn tật ách tai nạn của con người còn tuỳ âm đức nghiệp quả từng người nữa. Tuy nhiên, có cúng có thiêng, có kiêng có lành, các cụ từ xưa đã dạy như vậy, nên "nói trộm vía" và khiêm cung vẫn là nhóm chữ và thái độ cần nhớ nằm lòng. Việc tránh công khai nhận mình khoẻ (dù mình khoẻ thật) là điều không nên quên mỗi khi phải bất đắc dĩ trả lời câu thăm hỏi về sức khoẻ của người đối diện. Nói vậy không có nghĩa phải từ chối hay né tránh những sinh hoạt trong cuộc sống. Nếu có sức khoẻ tốt thì tha hồ làm việc hay du hí miễn điều độ đúng mực là được rồi. Trên thế gian vẫn có những người nhờ phước đức nhờ may mắn sao đó mà thần Sức Khoẻ biệt đãi ban cho thân thể cường tráng, khí lực dồi dào, ít ốm đau bệnh tật. Nhưng số đó không nhiều.
Ngoài "nói trộm vía", thần Sức Khoẻ còn hiện diện trong đời sống con người dưới dạng khác nữa. Khi cần từ chối một lời yêu cầu, một lời mời làm việc gì đó, người ta viện ngay đến thần trong câu nói "Sức khoẻ không cho phép". Giả như khi được rủ đi du lịch xa mà không muốn đi thì chỉ cần trả lời là "Cám ơn anh/chị có lời mời nhưng tiếc quá, sức khoẻ không cho phép, nếu cứ đi lại làm khổ lây cho cả nhóm". Đấy là một cách thoái thác không ai có thể trách cứ được. Khi thần Sức Khoẻ đã không cho phép thì ông trời cũng phải chịu thua. Ai dại gì dính vào một một người đang ốm đau bệnh hoạn cho thêm phiền. Còn nếu chưa muốn từ chối ngay thì câu trả lời sẽ là "Cám ơn anh/chị để xem nếu sức khoẻ cho phép thì tôi sẽ xin được tham gia". Trả lời như vậy là nói nước đôi. Đi hay không tuỳ mình sau này. Có khi tình hình sức khoẻ là lý do thật, có khi không phải. Kể ra thần Sức Khoẻ trong trường hợp sau thì lại là cái cớ để từ chối khéo.
Thần Sức Khoẻ tất nhiên coi về sức khoẻ nhưng thần cũng coi về sức yếu nữa. Khoẻ và yếu là hai thể trạng của con người nên khi nói sức khoẻ tức là có ngầm chỉ sức yếu trong đó. Khi khoẻ thì không yếu mà khi yếu thì không khoẻ. Hai sức đó đối nghịch nhau. Thần Sức Khoẻ cai quản cả hai ông thần con, thần khoẻ và thần yếu. Thần kêu ông nào ra tay đánh đâu là ông đó đánh đó. Thần kêu ông nào nới tay là ông đó thu chưởng về nghỉ ngơi. Thường chỉ một ông nhận chỉ thị làm việc, ít khi nào cả hai ông khoẻ lẫn yếu cùng ra quân một lúc. Nếu cả hai ông cùng vác cày ra ruộng thì hẳn là hệ điều hành của thần sức khoẻ có vấn đề. Con người lúc đó sẽ ở vào một trạng thái rất lạ, mạnh không ra mạnh yếu không ra yếu mà dân gian gọi nôm na là "xìu xìu ển ển". Tức là nửa hăng hái xông lên nửa ỉu xìu thụp xuống. Tình trạng này rất khó để quyết định một việc gì. Thực trạng đó có lẽ phổ biến nhất trong giới cao niên nhưng chưa già hẳn. Giới này nếm đòn cả hai ông thần con sức khoẻ lẫn sức yếu cùng lúc nhiều nhất. Khoẻ đấy mà cũng yếu ngay đấy. Tưởng khoẻ mà thực ra là yếu, đang yếu mà mơ thấy khoẻ. Giới này đã biết mình biết người, trăm trận ốm chỉ có mươi trận khoẻ nên thường chỉ dám mạnh miệng mà không dám mạnh tay. Hay nói văn vẻ là "lực bất tòng tâm". Nhưng đặc điểm nổi bật nhất của giới này là rất thích mơ mộng, ước ao và hay xài chữ "nếu" trong câu nói.
Những câu thăm hỏi sức khoẻ trong giới này tựu trưng đại khái như sau, ông A: "Mấy lúc này bác được khoẻ không?" Ông B trả lời: "Cám ơn bác, sức khoẻ của tôi mấy lúc này yếu lắm mà sức yếu lại rất khoẻ bác ạ." Ông A: "À ra vậy tôi cũng như bác, sức yếu sao mà khoẻ quá còn sức khoẻ lại yếu quá trời, thế có chán không!"
Ấy là hai người bạn già nói về hai ông thần sức, ông khoẻ và ông yếu. Nếu ông khoẻ khoẻ thì tốt, là người khoẻ mạnh. Nếu ông khoẻ yếu thì không tốt, là sức khoẻ kém. Nếu ông yếu yếu thì cũng tốt vì ông này yếu thì không có sức gây hại. Nếu ông yếu khoẻ thì lại nguy to vì ổng có sức tác hại xấu cho sức khoẻ.
Từ lý luận lòng vòng đó hai người bạn già khi từ giã nhau sẽ gửi cho nhau những câu chúc: "Chúc bác được nhiều sức khoẻ mà ít sức yếu nhé", đáp từ "Vâng cám ơn bác, cũng chúc bác sức yếu thật yếu mà sức khoẻ thật khoẻ ạ".
8/2024
Quang Dương
